Fikri mülkiyet (IP), insan zekasının herhangi bir ürününe atıfta bulunabilen geniş bir terimdir. Telif hakkı, patent, ticari marka ve ticari sırları içerir. IP hakları, fikri mülkiyet sahiplerini başkaları tarafından yetkisiz kullanımdan korumaktadır. Ayrıca NFT’ler açısından, bu haklar yaratıcılarına yani bireysel sanatçılara veya tasarımcılara ve projelerin arkasındaki markalara ait kabul edilmektedir. NFT sahipliği kavramı genellikle yanlış anlaşılmaktadır. Bu nedenle NFXhaber olarak, bazı yanlış anlaşılan kavramları sizin için açıkladık.
NFT Sahipliği Fikri Mülkiyet için Ne Anlama Geliyor?
NFT alıcıları, gerçekte dayanağı olan varlığın tam olarak sahibi değildir. Yalnızca onu temsil eden token’ın sahibidir. Bir NFT, bu token’ın dijital sertifikasıdır. Ayrıca Blockchain’e kayıtlı olduğu için alıcılar satın alma işlemini kanıtlayabilmektedir. Aksi belirtilmediği sürece, bir NFT satın almak size kopyaları çoğaltma ve dağıtma, orijinal esere dayalı türevler oluşturma veya işi halka açık olarak gerçekleştirme gibi temel çalışmanın telif haklarını vermemektedir. Orijinal yaratıcı, IP haklarının mülkiyetini elinde tutmaya devam etmektedir.
Bu durum temelde, bir sanat eserinin basılı bir baskısının satın alınmasına benzemektedir. Bu durumda, sahip olunan şey, sanat eserinin yalnızca o baskısıdır. Ayrıca bu baskı onunla ilişkili telif haklarına sahip değildir. Örneğin, resmi bir kahve kupasına ticari amaçlarla yazdırmak mümkün değildir. Pratikte, bazı NFT markaları ve reklam öğeleri, farklı kullanım şartlarını uygulamayı tercih etmektedir. Bunlar, tam hakların verilmesinden sınırlı lisans verilmesine kadar uzanmaktadır. Ayrıca kurallar NFT’nin akıllı sözleşmesinde kodlanmaktadırlar. Bazı durumlarda harici sözleşmelerde yazılırlar. Bu sözleşmeler NFT projelerinde çok yaygındır. Ayrıca sözleşmeler NFT’leri kopyalama, görüntüleme veya yeniden satma haklarını verebilirler.
Bir örnek verecek olursak, en iyi bilinen NFT projelerinden biri olan Crypto Kitties tarafından kullanılan NFT lisansıdır. Bu lisans, NFT sahiplerinin sanat eserini yeniden satmalarına ve kendi ürünlerini maksimum yıllık 100.000 dolar gelirle ticarileştirmelerine olanak tanımaktadır. Diğer NFT projeleri aynı lisans koşullarını kullanabilmektedir. Örneğin RTFKT, CloneX NFT’leri için sınırlı bir ticari kullanım lisansı dağıtmaktadır. NFT sahipleri, ürün satmanın yanı sıra türev ürünler ve hayran sanatı üretme hakkına sahiptir. Bunun tam aksine de NBA Top Shot koleksiyonu, NFT’leri değiştirme veya ticarileştirme hakkını kısıtlamaktadır. Ayrıca yalnızca kullanım ve görüntüleme haklarına izin verir.
Fikri mülkiyet’in NFT Pazar Yerleriyle İlişkisi
Pazar yerleri de fikri mülkiyet konusuna farklı şekillerde yaklaşmaktadır. Örneğin, çalışmalarını Rarible ve OpenSea gibi ikincil pazarlarda basan reklam öğeleri, genellikle NFT’leri doğrudan alıcıya lisanslamaktadır. Sonuç olarak, bu pazar yerleri NFT’lere ve ilgili telif haklarına sahip değildir. Ayrıca çalışmalarını SuperRare gibi pazar yerlerinde satan yaratıcıların, NFT’ler için dağıtım ve görüntüleme hakları verilmesini gerektirebilecek tanıtım faaliyetlerine izin vermesi beklenir. Bunlar yalnızca genel uygulamalardır. Bir NFT satın alındığında, her zaman söz konusu platformun hizmet şartlarını okunmalıdır.
NFT’ye sahip olmak, otomatik olarak NFT’nin temel alınan varlığının fikri haklarına sahip olmak anlamına gelmediği açıktır. Çoğu durumda, yalnızca kişisel kullanım hakkına sahip olunduğunu varsaymak güvenli olacaktır. Örneğin eseri telif hakkı sahibinin izni olmadan çoğaltmak, yasayı ihlal etmek anlamına gelecektir. İkincil satışlardan elde edilen telif ücretlerinin, mevcut sahibine değil, NFT’nin orijinal yaratıcısına ait olduğunu bilinmelidir. Ayrıca, bir NFT’nin yeniden satışı, eski sahibinin haklarını ortadan kaldırır ve bunları yeni sahibine devreder. Bu, NFT’nin ilk satın alındığında bir lisans yoluyla bazı fikri mülkiyet haklarını vermiş olsa bile, yeniden satarken bunları yeni alıcıya devredileceği anlamına gelmektedir.